Wczesnośredniowieczne gry i zabawy

  Muzeum Archeologiczne w Gdańsku Zabawki w kształcie zwierząt (na pierwszym planie kot wykonany z filcu) i miniaturowe naczynka Miniaturowe łódki i wiosełka Żetony do gier z Gniewu, ale nie wiem, gdzie osoba opracowująca wystawę widzi konika szachowego Akcesoria do gier losowych

  Muzeum w Wodzisławiu Śląskim Figurki koników datowane na XIV w. Astragal i kulka - akcesoria do gier zręcznościowych, datowane na okres XIV-XVII w. 

Pudełko do przechowywania szachowych bierek lub pionków do gry w warcaby ze zbiorów The Walters Art Museum jest kunsztownie wykonane. Sceny polowań i tańczących osób umieszczone na okładzinie i wieku są małym dziełem sztuki użytkowej w stylu wczesnorenesansowym. Pudełko pochodzi z terenów Francji lub Alzacji i datowane jest na lata 1440-1470. W 1925 r. zakupił je Henryk Walters, a w 1931 r. przekazał do muzeum. Jego wymiary to 6,3 x 15,4 x 18,5 cm. Wykonano je z drewna bukowego oraz kości słoniowej. Postaci umieszczone w osobnych polach przywodzą na myśl ówczesne karty do gry. Tu akurat przedstawiono jednego grajka i czterech mężczyzn (w tym jednego błazna) w tanecznej pozie. Uwagę zwraca sylwetka kobiety w dość frywolnym jak na tamte czasy stroju. Jej suknia ma wydatny dekolt aż do pępka oraz rozcięcie, które odkrywa nieomal całą nogę. Pudełko było zamykane na klucz. Nawet jeśli to miało zabezpieczać drogocenne bierki przed kradzieżą, to samo w sobie było nie mniej wartościowe. Próba ...

Z terenu Norwegii znanych jest sześć takich żetonów. Nie posiadają żadnych ozdób oprócz właśnie napisów runicznych. W latach 80. w Oslo natrafiono na dwa żetony. Naj jednym z nich wyryto imię Arne (Árni), na drugim widniało imię kobiety Sigrid (Sigríðr). Podobny żeton pochodzi z Bergen na zachodnim wybrzeżu Norwegii. Przedmiot wykonano z kości wieloryba i na górze ozdobiono okrągłym wzorem. Natomiast na spodzie przy krawędzi umieszczono imię męskie Viking (Víkingr). Żeton do gry z runicznym napisem Viking ze zbiorów Muzeum Historii Kultury w Oslo/ fot. Kristel Zimler/CC BY-S.A 4.0 Z Bergen pochodzi również przedmiot, na którym pismem runicznym wyryto imię Erlend i sentencję dotyczącą zakładów pieniężnych, która według Aslaka Liestøla brzmi: „od śmiałych gier w kości pochodzą wszelkiego rodzaju wyniki”. Przedmiot do gry ze zbiorów Muzeum Historii Kultury w Oslo/ fot. Kristel Zimler/CC BY-S.A 4.0 Na początku lat 70. w Tønsberg natrafiono na żeton z wyrytym imieniem Lodur (Lóðurr), znane ...

Wykopaliska archeologiczne rzadko przynoszą znaleziska w postaci zestawu gier. Podczas ubiegłorocznego sezonu wykopaliskowego na terenie pozostającego w ruinie zamku w dystrykcie Reutlingen w południowych Niemczech, znaleziono kilka pionków do gier planszowych. Najciekawszą z nich była mierząca 4 cm wysokości bierka skoczka (rycerza), na której zachowały się ślady czerwonej barwy. Elegancko i dokładnie wyrzeźbiona w porożu prezentuje styl geometryczny, w jakim do XII w. wykonywano szachowe bierki. Tego typu znaleziska są bardzo rzadkie w Europie. Poza tym znaleziono jeszcze 4 żetony do gier planszowych kkształcie stylizowanych kwiatów oraz sześcienną kostkę. Obecność takich przedmiotów w ruinach zamku nie dziwi. Umiejętność gry w szachy była jedną z siedmiu, jakie musiał posiadać rycerz. Żetony mogły być wykorzystywane do gry w warcaby lub backgammona. Wszystkie datowane są na XI-XII w. Bibliografia: Manners G.,  Medieval Game Collection Unearthed in Germany , „Antient Origins” z d...

Kamienie do gry odkryto w poprzednim sezonie wykopaliskowym w Hadrianopolis w Turcji. Datowane są na V w. n. e. Kształtem przypominają nasiona soczewicy, a każdy oznaczono innym wzorem. Jeden zwykłymi liniami na kształt równoramiennego krzyża z oczkami na końcach, drugi ośmioramienną gwiazdką. Mogły być używane w starożytnych rzymskich grach, takich jak Ludus Latrunculorum czy Duodecim Scripta. Hadrianopolis było ważnym strategicznym miejscem na wschodniej granicy Cesarstwa Rzymskiego. Wykopaliska w tym miejscu są prowadzone przez prof. Ersina Çelikbaşa z Uniwersytetu Karabük w ramach projektu „Dziedzictwo dla przyszłości”.   Bibliografia: Radley D.,  Roman strategy game pieces discovered in Hadrianopolis, Turkey , „Archaeology News. Online Magazines” z dnia 20 stycznia 2025 r., https://archaeologymag.com/2025/01/roman-strategy-game-pieces-hadrianopolis/ (dostęp 17 lutego 2025 r.)