Średniowieczne przedmioty do gier z napisami runicznymi

-

Z terenu Norwegii znanych jest sześć takich żetonów. Nie posiadają żadnych ozdób oprócz właśnie napisów runicznych.


W latach 80. w Oslo natrafiono na dwa żetony. Naj jednym z nich wyryto imię Arne (Árni), na drugim widniało imię kobiety Sigrid (Sigríðr).

Podobny żeton pochodzi z Bergen na zachodnim wybrzeżu Norwegii. Przedmiot wykonano z kości wieloryba i na górze ozdobiono okrągłym wzorem. Natomiast na spodzie przy krawędzi umieszczono imię męskie Viking (Víkingr).


Żeton do gry z runicznym napisem Viking ze zbiorów Muzeum Historii Kultury w Oslo/ fot. Kristel Zimler/CC BY-S.A 4.0

Z Bergen pochodzi również przedmiot, na którym pismem runicznym wyryto imię Erlend i sentencję dotyczącą zakładów pieniężnych, która według Aslaka Liestøla brzmi: „od śmiałych gier w kości pochodzą wszelkiego rodzaju wyniki”.

Przedmiot do gry ze zbiorów Muzeum Historii Kultury w Oslo/ fot. Kristel Zimler/CC BY-S.A 4.0


Na początku lat 70. w Tønsberg natrafiono na żeton z wyrytym imieniem Lodur (Lóðurr), znane z poematu Völuspá.

Najnowsze tego typu znalezisko również pochodzi z Tønsberg i zostało znalezione w 2024 r. Żeton ma 5 cm średnicy i jest wykonany z drewna. Na rewersie umieszczono „R” i „U” na awersie. Przedmiot jest nieco uszkodzony przez ogień. Datowany jest na ok. 1200 r.



Nie wiadomo, jaką funkcję pełniły takie oznaczenia przedmiotów. Mogło kryć się za tym zwyczajne znaczenie taktyczne w grze. Nie wykluczone także, że miało to na celu podpisanie przedmiotów należących do konkretnej osoby. Pamiętać również należy, że w mitologii nordyckiej gry posiadały niekiedy funkcje magiczne i za napisami mogła kryć się głębsza symbolika.


Bibliografia:


Bergstrøm I. I., Runepinne og spillebrikke med runer funnet i Tønsberg, Forskning.no z dnia 11 listopada 2024 r., https://www.forskning.no/arkeologi-vikingtiden/runepinne-og-spillebrikke-med-runer-funnet-i-tonsberg/2428377 Dz a (dostęp 17 lutego 2025 r.)


Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Szachownica w średniowiecznej Europie i jej symbolika (część 1)

-
Obraz
Wprowadzenie             Współcześnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż plansza jako taka nie zawsze stanowiła rekwizyt służący tylko i wyłącznie uprawianiu gier dla odprężenia i oderwania od codziennych obowiązków. Jeszcze ponad 500 lat temu jej znaczenie można było rozpatrywać na wielu płaszczyznach. Najbardziej wymownym przypadkiem spośród wszystkich plansz była szachownica. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie jej wielopłaszczyznowych aspektów symbolicznych, od sfery przyziemnej po metafizyczną (patrz 2 część artykułu). Plansze o kwadratowych polach były znane już od epoki brązu. Najstarsze tego typu znaleziska pochodzą z Ur z ok. 3500 tys. lat p. n. e. Jednak daleko odbiegają swym wyglądem od szachownicy. Ta powstała dopiero w Indiach prawdopodobnie między początkiem V wieku n. e. a drugą połową VI wieku. Indie były w tamtym czasie pogrążone w wojnie domowej. W takich warunkach nowo-powstała gra miała od ...
Czytaj więcej

Zimowe zabawy w średniowieczu

-
Obraz
Zima w pełni. Za pasem również ferie zimowe, które mnie osobiście kojarzą się z godzinami spędzanymi na zabawie w śniegu i na dzikich lodowiskach (jeżeli chodzi o te ostatnie – nie musicie brać ze mnie przykładu). Czy zastanawialiście się kiedykolwiek, jak te zabawy wyglądały ok. 800 lat temu? Bitwa na śnieżki Bitwa na śnieżki wyglądała z całą pewnością identycznie jak dzisiaj – ich lepienie nie wymaga przecież specjalnych umiejętności. Z pewnością była to zabawa bardzo popularna.  Fresk "Styczeń" w zamku Buonconsiglio w Trydencie autorstwa Czecha Venceslao z ok. 1405-1410 r. (Domena Publiczna) Łyżwy Najstarsze łyżwy pochodzą z terenu Szwajcarii i liczą ok 5 tys. lat. Jednak to kraje północy – Szwecja, Norwegia a zwłaszcza pełna jezior Finlandia – przyczyniły się do ich rozpowszechnienia. Pierwsze łyżwy wykonywano ze zwierzęcych kości, zwłaszcza końskich i bydlęcych, rzadziej z kości łosia lub świni. Ze względu na kształt wykorzystywano kości śród...
Czytaj więcej

Szachownica w średniowiecznej Europie i jej symbolika (część 2)

-
Obraz
Szachownica jako plansza do gry służyła rozrywce i oderwaniu się od codziennych zajęć. Wykonana z drogich materiałów była kosztownym i zbytkownym przedmiotem. Te jej najbardziej przyziemne znaczenie zostało opisane w poprzedniej części artykułu wraz z symboliką samego ornamentu. Barwa pól posiadała ważne znaczenie w odniesieniu do szachownicy; nie ważne, czy była planszą czy ornamentem. Podobnie było w przypadku liczby pól, zwłaszcza gdy w sztukach plastycznych przedstawiano szachownicę o innej ich liczbie niż 8x8. Poza tym szachownica posiadała znaczenie magiczne. Ten aspekt szachownicy przeplatał się nierozerwalnie ze wszystkimi innymi. Przynajmniej do połowy epoki średniowiecza przywiązywano do niego dużą wagę. W opisach sytuacji, których centrum stanowiła rozgrywana partia szachów, widoczne było bezpośrednie przekładanie sytuacji na planszy na otaczającą rzeczywistość. Z czasem przybrało to formę urozmaicania opowieści kronikarzy. Magiczne znaczenie szachownicy I ...
Czytaj więcej