Wczesnośredniowieczne gry i zabawy

Poprzednio rozpisałam się o symbolice szachownicy w epoce średniowiecza. Jej funkcja niekiedy sprowadzała się do roli apotropeionu, czyli znaku odstraszającego zło. Za przykład podałam szachownice umieszczane na kościołach z terenu Pomorza Zachodniego z XII-XIII w. Podobną rolę mogły pełnić też bierki szachowe. Il. 1. Bierka królowej z ok. 1850 r., znaleziona w  drewnianej belce stodoły w Lincolnsire (źródło:  finds.org.uk , dostęp 5 maja 2019 r.; CC Licence) Niekiedy w literaturze z epoki średniowiecza bierkom przypisywano różną symbolikę. Najczęściej widziano w nich obraz społeczeństwa lub militarnego starcia. Czasem jednak przedstawiano je jako odzwierciedlenie Królestwa Niebieskiego, gdzie bierka królowej to Dziewica Maryja a Król to Jezus Chrystus. Czasem dosłownie bierka królowej była przedstawiana jako Maryja;  wiązać się to mogło z rosnącą popularnością jej kultu. Reminiscencją takiego pojmowania symboliki szachowej może być interesujące znalezisko z...

Szachownica jako plansza do gry służyła rozrywce i oderwaniu się od codziennych zajęć. Wykonana z drogich materiałów była kosztownym i zbytkownym przedmiotem. Te jej najbardziej przyziemne znaczenie zostało opisane w poprzedniej części artykułu wraz z symboliką samego ornamentu. Barwa pól posiadała ważne znaczenie w odniesieniu do szachownicy; nie ważne, czy była planszą czy ornamentem. Podobnie było w przypadku liczby pól, zwłaszcza gdy w sztukach plastycznych przedstawiano szachownicę o innej ich liczbie niż 8x8. Poza tym szachownica posiadała znaczenie magiczne. Ten aspekt szachownicy przeplatał się nierozerwalnie ze wszystkimi innymi. Przynajmniej do połowy epoki średniowiecza przywiązywano do niego dużą wagę. W opisach sytuacji, których centrum stanowiła rozgrywana partia szachów, widoczne było bezpośrednie przekładanie sytuacji na planszy na otaczającą rzeczywistość. Z czasem przybrało to formę urozmaicania opowieści kronikarzy. Magiczne znaczenie szachownicy I ...

Wprowadzenie             Współcześnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż plansza jako taka nie zawsze stanowiła rekwizyt służący tylko i wyłącznie uprawianiu gier dla odprężenia i oderwania od codziennych obowiązków. Jeszcze ponad 500 lat temu jej znaczenie można było rozpatrywać na wielu płaszczyznach. Najbardziej wymownym przypadkiem spośród wszystkich plansz była szachownica. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie jej wielopłaszczyznowych aspektów symbolicznych, od sfery przyziemnej po metafizyczną (patrz 2 część artykułu). Plansze o kwadratowych polach były znane już od epoki brązu. Najstarsze tego typu znaleziska pochodzą z Ur z ok. 3500 tys. lat p. n. e. Jednak daleko odbiegają swym wyglądem od szachownicy. Ta powstała dopiero w Indiach prawdopodobnie między początkiem V wieku n. e. a drugą połową VI wieku. Indie były w tamtym czasie pogrążone w wojnie domowej. W takich warunkach nowo-powstała gra miała od ...