Bierki szachowe w funkcji apotropeionów. Ciekawe znalezisko ze stodoły z czasów wiktoriańskich

-
Poprzednio rozpisałam się o symbolice szachownicy w epoce średniowiecza. Jej funkcja niekiedy sprowadzała się do roli apotropeionu, czyli znaku odstraszającego zło. Za przykład podałam szachownice umieszczane na kościołach z terenu Pomorza Zachodniego z XII-XIII w. Podobną rolę mogły pełnić też bierki szachowe.
Il. 1. Bierka królowej z ok. 1850 r., znaleziona w drewnianej belce stodoły w Lincolnsire (źródło: finds.org.uk, dostęp 5 maja 2019 r.; CC Licence)

Niekiedy w literaturze z epoki średniowiecza bierkom przypisywano różną symbolikę. Najczęściej widziano w nich obraz społeczeństwa lub militarnego starcia. Czasem jednak przedstawiano je jako odzwierciedlenie Królestwa Niebieskiego, gdzie bierka królowej to Dziewica Maryja a Król to Jezus Chrystus. Czasem dosłownie bierka królowej była przedstawiana jako Maryja;  wiązać się to mogło z rosnącą popularnością jej kultu.

 Reminiscencją takiego pojmowania symboliki szachowej może być interesujące znalezisko z Lincolnshire w zachodniej w Anglii. Bierki były ukryte tuż nad wejściem w stropowej belce stodoły pochodzącej z czasów wiktoriańskich, z poł. XIX w.
Il. 2. Bierka biskupa z ok. 1850 r., znaleziona w drewnianej belce stodoły w Lincolnsire (źródło: finds.org.uk, dostęp 5 maja 2019 r.; CC Licence)

Był to okres charakteryzujący się modą na gotyk (najwcześniej zresztą gotyzm pojawił się w Anglii, gdzie gotyk wciąż był obecny w architekturze) jak również wiarą w nadprzyrodzone zjawiska, duchy, przesądnością. Stąd uważa się, że bierki te miały pełnić rolę talizmanu, ochraniać mieszkańców i zwierzęta przed złem. Badający znalezisko, Adam Daubney, uważa, bierki te dobrano starannie. Albowiem znalezione bierki to królowa oraz biskup w modlitewnej pozie. Królową siedzącą na tronie w tym przypadku utożsamia się z Maryją.
Swą stylizacją bierki nawiązują do bierek średniowiecznych w stylu gotyckim, być może pochodzących z zestawu będącego kopią zestawu średniowiecznego. Wykonano je z gipsu a następnie zaimpregnowano żywicą. Te talizmany są wyjątkowe, dotychczas bowiem w podobnej funkcji znajdowano miniaturowe Bilbie, buty a nawet zmumifikowane koty. 
Bibliografia:

 1. Katz B., Why Were Two Victorian Chess Pieces Hidden in a Barn?, "Smithsonianmag.com" z dnia 18 stycznia 2019 r., https://www.smithsonianmag.com/smart-news/why-were-two-victorian-chess-pieces-hidden-barn-180971307/ (dostęp: 5 maja 2019 r.)
2. "Portable Antiquites Scheme", https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/932873 (dostęp: 5 maja 2019 r.)
3. "Portable Antiquites Scheme", https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/932864 (dostęp: 5 maja 2019 r.)



Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Szachownica w średniowiecznej Europie i jej symbolika (część 1)

-
Obraz
Wprowadzenie             Współcześnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż plansza jako taka nie zawsze stanowiła rekwizyt służący tylko i wyłącznie uprawianiu gier dla odprężenia i oderwania od codziennych obowiązków. Jeszcze ponad 500 lat temu jej znaczenie można było rozpatrywać na wielu płaszczyznach. Najbardziej wymownym przypadkiem spośród wszystkich plansz była szachownica. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie jej wielopłaszczyznowych aspektów symbolicznych, od sfery przyziemnej po metafizyczną (patrz 2 część artykułu). Plansze o kwadratowych polach były znane już od epoki brązu. Najstarsze tego typu znaleziska pochodzą z Ur z ok. 3500 tys. lat p. n. e. Jednak daleko odbiegają swym wyglądem od szachownicy. Ta powstała dopiero w Indiach prawdopodobnie między początkiem V wieku n. e. a drugą połową VI wieku. Indie były w tamtym czasie pogrążone w wojnie domowej. W takich warunkach nowo-powstała gra miała od ...
Czytaj więcej

Zimowe zabawy w średniowieczu

-
Obraz
Zima w pełni. Za pasem również ferie zimowe, które mnie osobiście kojarzą się z godzinami spędzanymi na zabawie w śniegu i na dzikich lodowiskach (jeżeli chodzi o te ostatnie – nie musicie brać ze mnie przykładu). Czy zastanawialiście się kiedykolwiek, jak te zabawy wyglądały ok. 800 lat temu? Bitwa na śnieżki Bitwa na śnieżki wyglądała z całą pewnością identycznie jak dzisiaj – ich lepienie nie wymaga przecież specjalnych umiejętności. Z pewnością była to zabawa bardzo popularna.  Fresk "Styczeń" w zamku Buonconsiglio w Trydencie autorstwa Czecha Venceslao z ok. 1405-1410 r. (Domena Publiczna) Łyżwy Najstarsze łyżwy pochodzą z terenu Szwajcarii i liczą ok 5 tys. lat. Jednak to kraje północy – Szwecja, Norwegia a zwłaszcza pełna jezior Finlandia – przyczyniły się do ich rozpowszechnienia. Pierwsze łyżwy wykonywano ze zwierzęcych kości, zwłaszcza końskich i bydlęcych, rzadziej z kości łosia lub świni. Ze względu na kształt wykorzystywano kości śród...
Czytaj więcej

Szachownica w średniowiecznej Europie i jej symbolika (część 2)

-
Obraz
Szachownica jako plansza do gry służyła rozrywce i oderwaniu się od codziennych zajęć. Wykonana z drogich materiałów była kosztownym i zbytkownym przedmiotem. Te jej najbardziej przyziemne znaczenie zostało opisane w poprzedniej części artykułu wraz z symboliką samego ornamentu. Barwa pól posiadała ważne znaczenie w odniesieniu do szachownicy; nie ważne, czy była planszą czy ornamentem. Podobnie było w przypadku liczby pól, zwłaszcza gdy w sztukach plastycznych przedstawiano szachownicę o innej ich liczbie niż 8x8. Poza tym szachownica posiadała znaczenie magiczne. Ten aspekt szachownicy przeplatał się nierozerwalnie ze wszystkimi innymi. Przynajmniej do połowy epoki średniowiecza przywiązywano do niego dużą wagę. W opisach sytuacji, których centrum stanowiła rozgrywana partia szachów, widoczne było bezpośrednie przekładanie sytuacji na planszy na otaczającą rzeczywistość. Z czasem przybrało to formę urozmaicania opowieści kronikarzy. Magiczne znaczenie szachownicy I ...
Czytaj więcej